Στα σημερινά ερείπια της δικής μας «Τροίας», ο «Αγχίσης» συχνά αναλαμβάνει να κουβαλήσει στους κουρασμένους και κυρτωμένους του ώμους τον «Αινεία», γεγονός που συνιστά μια δραματική ανατροπή των ανθρωπίνων συνθηκών της αξιοπρέπειας και του πολιτισμού
Όλοι κουβαλάμε σαν τον Αινεία τον πατέρα μας στους ώμους
Horacio Castillio
Η εικόνα του Αινεία στην Ιλιάδα,
που στα ερείπια της Τροίας κουβαλάει στους ώμους του τον γέρο τυφλό
πατέρα του Αγχίση για να τον σώσει από τους Αχαιούς, διαπερνά τον
ιστορικό χρόνο και παραπέμπει στον σεβασμό των απομάχων της ζωής. Είναι
ακριβώς το σημείο εκείνο που ο νεώτερος αποδέχεται τη δική του ωρίμαση
και διαισθάνεται πλέον ότι αναλαμβάνει την ευθύνη, στο μέτρο του
δυνατού, της φροντίδας του γεννήτορα.
Πρόκειται, επίσης, για μια βασική αρχή του κοινωνικού Κράτους, που παρέχει τα αναγκαία για μια αξιοπρεπή διαβίωση σε εκείνους που μόχθησαν μιαν ολόκληρη ζωή, και τώρα, αργά αλλά σταθερά, οδηγούνται στο κλείσιμο του κύκλου.
Αυτή η πανανθρώπινη εικόνα του Αινεία αρχίζει όχι μόνον να ξεθωριάζει, αλλά και να υποστρέφεται, από το νεοφιλελεύθερο απάνθρωπο μοντέλο που έχει επιβληθεί στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και στον τόπο.
Τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες μιας δραματικής αλλοίωσης της εξέλιξης του ανθρώπου, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την διαρκώς αυξανόμενη επιστροφή οικογενειών στο πατρικό σπίτι, καθώς και την αδυναμία των νεοτέρων να εγκαταλείψουν την γονεϊκή «εστία» αναζητώντας τη δική τους επαγγελματική και προσωπική ανάπτυξη.
Η τρομακτική αύξηση της ανεργίας (ακόμα μεγαλύτερη στους νέους), οι απολύσεις και τα πολλά νοικοκυριά που δεν έχουν ούτε έναν εργαζόμενο, οδηγούν σε μια «συμπίεση» των γενεών, που προκαλεί μεγάλη σύγχυση και δυσχεραίνει τη φάση του «αποχωρισμού-ανεξαρτητοποίησης» του ανθρώπου (separation-individuation). H υποχρεωτική επιστροφή, στο πατρικό σπίτι, οικογενειών της παραγωγικής ηλικίας, αποτελεί ένα συντριπτικό πλήγμα αποτυχίας, ήττας και απογοήτευσης που διαχέεται και στα παιδιά, τα οποία «εκπαιδεύονται» ακούσια σε ρόλους που δεν συνάδουν με την ανάπτυξή τους και τα οδηγούν σε μια εξελικτική σύγχυση (enmeshment).
Μέσα σε αυτό το εφιαλτικό τοπίο, παρατηρείται ακόμα η αγωνία των γηραιοτέρων να συνδράμουν με τα πενιχρά τους μέσα τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους, γεγονός από μόνο του συγκινητικό, αλλά και επώδυνο.
Οι «αστέρες» του νεοφιλελευθερισμού είναι πιθανό να θεωρούν «λαϊκισμό» την αδυναμία του συνταξιούχου να αγοράσει πλέον ένα μικρό, συμβολικό δώρο στα εγγόνια του, μιας και οι πενιχρές οικονομίες παραδίδονται στα παιδιά τους για την αντιμετώπιση, έστω κατ’ ελάχιστον, των βασικών οικονομικών υποχρεώσεων.
Ένα σπίτι τρεις γενιές, λοιπόν, γεγονός που οδηγεί σε αντιστροφή του ιστορικού εξελικτικού χρόνου και στην ανάπτυξη, μέσω «καθρεπτίσματος» (mirroring), ενός κεντρικού συναισθήματος αποτυχίας, το οποίο μάλιστα μετατρέπεται σε οδυνηρό «υπόδειγμα» για τα νεώτερα μέλη, που ως γνήσια «τέκνα της κρίσης» δεν θα εκπαιδευτούν στη δημιουργική αυτονόμηση.
Στα σημερινά ερείπια της δικής μας «Τροίας», ο «Αγχίσης» συχνά αναλαμβάνει να κουβαλήσει στους κουρασμένους και κυρτωμένους του ώμους τον «Αινεία», γεγονός που συνιστά μια δραματική ανατροπή των ανθρωπίνων συνθηκών της αξιοπρέπειας και του πολιτισμού.
Είναι μια ευθεία προσβολή στον βαθύτερο πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης, που αν δεν αναστραφεί, θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια σε μια συνολική κοινωνική ισοπέδωση και απάθεια η οποία θα ευνοήσει τις δυνάμεις εκείνες που επιθυμούν αφασικές και κατεσταλμένες οντότητες, αδύναμες και απελπισμένες.
Το «δικαίωμα στη στέγη» λοιπόν μαζί με τον πόλεμο κατά της ανεργίας, αποκτά ως αίτημα μεγάλη βαρύτητα, αφού δεν αποτελεί ενίσχυση της αίσθησης της «ατομικής ιδιοκτησίας», αλλά αντιθέτως είναι μια ουσιαστική παράμετρος ψυχολογικής και δημιουργικής ενίσχυσης της αυτονόμησης και της εξέλιξης, αλλά και της αποκατάστασης του ιστορικού χρόνου, η οποία σήμερα οδηγείται πίσω στον Μεσαίωνα.
Είναι πιθανότατο, οι κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού να θεωρούν τα παραπάνω ως «λαϊκίστικες επισημάνσεις» που εμποδίζουν την ανάπτυξη. Εύλογη η δική τους θεώρηση μιας και γι’ αυτούς ο άνθρωπος ποτέ δεν ήταν το κεντρικό επίδικο, αλλά ανώνυμη «παραγωγική μονάδα». Άλλωστε γι αυτούς καμιά σημασία δεν έχει ούτε ο «Αινείας», ούτε ο «Αγχίσης», αλλά το τέλος και των δύο ως οντοτήτων. Είναι αυτό που περιγράφει ο ποιητής:
[…] λατομεία / γεμάτα ανθρώπους εξαντλημένους, σακάτηδες, χωρίς πνοή / και το αίμα αγορασμένο και το αίμα πουλημένο / και το αίμα μοιρασμένο σαν τα παιδιά του Οιδίποδα / και τα παιδιά του Οιδίποδα νεκρά (Γ. Σεφέρης –Τυφλός-Δεκέμβρης 1945).
Τώρα που ακόμα, ως Αριστερά, έχουμε τη δυνατότητα να περπατάμε πάνω στα ερείπια, είναι βασικό μας χρέος να «βλέπουμε» όλες αυτές τις «παράπλευρες» απώλειες. Να τις επισημαίνουμε, αλλά και να αγωνιζόμαστε με όλες μας τις δυνάμεις για να ξαναδώσουμε στον Άνθρωπο τις βασικές του ιδιότητες.
Το οφείλουμε πρωτίστως σε όσους έρχονται - αλλά και σε όσους φεύγουν...
Σπύρος Σούρλας
REDNotebook (δημοσίευση 4 Ιουνίου 2013)
Πρόκειται, επίσης, για μια βασική αρχή του κοινωνικού Κράτους, που παρέχει τα αναγκαία για μια αξιοπρεπή διαβίωση σε εκείνους που μόχθησαν μιαν ολόκληρη ζωή, και τώρα, αργά αλλά σταθερά, οδηγούνται στο κλείσιμο του κύκλου.
Αυτή η πανανθρώπινη εικόνα του Αινεία αρχίζει όχι μόνον να ξεθωριάζει, αλλά και να υποστρέφεται, από το νεοφιλελεύθερο απάνθρωπο μοντέλο που έχει επιβληθεί στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και στον τόπο.
Τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες μιας δραματικής αλλοίωσης της εξέλιξης του ανθρώπου, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την διαρκώς αυξανόμενη επιστροφή οικογενειών στο πατρικό σπίτι, καθώς και την αδυναμία των νεοτέρων να εγκαταλείψουν την γονεϊκή «εστία» αναζητώντας τη δική τους επαγγελματική και προσωπική ανάπτυξη.
Η τρομακτική αύξηση της ανεργίας (ακόμα μεγαλύτερη στους νέους), οι απολύσεις και τα πολλά νοικοκυριά που δεν έχουν ούτε έναν εργαζόμενο, οδηγούν σε μια «συμπίεση» των γενεών, που προκαλεί μεγάλη σύγχυση και δυσχεραίνει τη φάση του «αποχωρισμού-ανεξαρτητοποίησης» του ανθρώπου (separation-individuation). H υποχρεωτική επιστροφή, στο πατρικό σπίτι, οικογενειών της παραγωγικής ηλικίας, αποτελεί ένα συντριπτικό πλήγμα αποτυχίας, ήττας και απογοήτευσης που διαχέεται και στα παιδιά, τα οποία «εκπαιδεύονται» ακούσια σε ρόλους που δεν συνάδουν με την ανάπτυξή τους και τα οδηγούν σε μια εξελικτική σύγχυση (enmeshment).
Μέσα σε αυτό το εφιαλτικό τοπίο, παρατηρείται ακόμα η αγωνία των γηραιοτέρων να συνδράμουν με τα πενιχρά τους μέσα τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους, γεγονός από μόνο του συγκινητικό, αλλά και επώδυνο.
Οι «αστέρες» του νεοφιλελευθερισμού είναι πιθανό να θεωρούν «λαϊκισμό» την αδυναμία του συνταξιούχου να αγοράσει πλέον ένα μικρό, συμβολικό δώρο στα εγγόνια του, μιας και οι πενιχρές οικονομίες παραδίδονται στα παιδιά τους για την αντιμετώπιση, έστω κατ’ ελάχιστον, των βασικών οικονομικών υποχρεώσεων.
Ένα σπίτι τρεις γενιές, λοιπόν, γεγονός που οδηγεί σε αντιστροφή του ιστορικού εξελικτικού χρόνου και στην ανάπτυξη, μέσω «καθρεπτίσματος» (mirroring), ενός κεντρικού συναισθήματος αποτυχίας, το οποίο μάλιστα μετατρέπεται σε οδυνηρό «υπόδειγμα» για τα νεώτερα μέλη, που ως γνήσια «τέκνα της κρίσης» δεν θα εκπαιδευτούν στη δημιουργική αυτονόμηση.
Στα σημερινά ερείπια της δικής μας «Τροίας», ο «Αγχίσης» συχνά αναλαμβάνει να κουβαλήσει στους κουρασμένους και κυρτωμένους του ώμους τον «Αινεία», γεγονός που συνιστά μια δραματική ανατροπή των ανθρωπίνων συνθηκών της αξιοπρέπειας και του πολιτισμού.
Είναι μια ευθεία προσβολή στον βαθύτερο πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης, που αν δεν αναστραφεί, θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια σε μια συνολική κοινωνική ισοπέδωση και απάθεια η οποία θα ευνοήσει τις δυνάμεις εκείνες που επιθυμούν αφασικές και κατεσταλμένες οντότητες, αδύναμες και απελπισμένες.
Το «δικαίωμα στη στέγη» λοιπόν μαζί με τον πόλεμο κατά της ανεργίας, αποκτά ως αίτημα μεγάλη βαρύτητα, αφού δεν αποτελεί ενίσχυση της αίσθησης της «ατομικής ιδιοκτησίας», αλλά αντιθέτως είναι μια ουσιαστική παράμετρος ψυχολογικής και δημιουργικής ενίσχυσης της αυτονόμησης και της εξέλιξης, αλλά και της αποκατάστασης του ιστορικού χρόνου, η οποία σήμερα οδηγείται πίσω στον Μεσαίωνα.
Είναι πιθανότατο, οι κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού να θεωρούν τα παραπάνω ως «λαϊκίστικες επισημάνσεις» που εμποδίζουν την ανάπτυξη. Εύλογη η δική τους θεώρηση μιας και γι’ αυτούς ο άνθρωπος ποτέ δεν ήταν το κεντρικό επίδικο, αλλά ανώνυμη «παραγωγική μονάδα». Άλλωστε γι αυτούς καμιά σημασία δεν έχει ούτε ο «Αινείας», ούτε ο «Αγχίσης», αλλά το τέλος και των δύο ως οντοτήτων. Είναι αυτό που περιγράφει ο ποιητής:
[…] λατομεία / γεμάτα ανθρώπους εξαντλημένους, σακάτηδες, χωρίς πνοή / και το αίμα αγορασμένο και το αίμα πουλημένο / και το αίμα μοιρασμένο σαν τα παιδιά του Οιδίποδα / και τα παιδιά του Οιδίποδα νεκρά (Γ. Σεφέρης –Τυφλός-Δεκέμβρης 1945).
Τώρα που ακόμα, ως Αριστερά, έχουμε τη δυνατότητα να περπατάμε πάνω στα ερείπια, είναι βασικό μας χρέος να «βλέπουμε» όλες αυτές τις «παράπλευρες» απώλειες. Να τις επισημαίνουμε, αλλά και να αγωνιζόμαστε με όλες μας τις δυνάμεις για να ξαναδώσουμε στον Άνθρωπο τις βασικές του ιδιότητες.
Το οφείλουμε πρωτίστως σε όσους έρχονται - αλλά και σε όσους φεύγουν...
Σπύρος Σούρλας
REDNotebook (δημοσίευση 4 Ιουνίου 2013)
